Doelgerichte zorg: gemeenschappelijke taal voor persoonlijke doelen

Doelgerichte zorg: gemeenschappelijke taal voor persoonlijke doelen

Verzorgenden ademen zorg. Een flat rommelig achterlaten, het steekt. Maar wat als de zorgvrager het zo wil? Ferm Thuiszorg schakelt over van taakgericht op doelgericht werken, waarbij de behoeften van de zorgvrager en zijn omgeving centraal staan.

Van de nood een deugd maken, dat is wat Ferm Thuiszorg doet met de verplichting in het nieuwe Vlaamse woonzorgdecreet voor diensten voor gezinszorg om vanaf 2021 te werken met zorgdoelen. “We geloven in de meerwaarde van doelgerichte zorg, waarbij we vertrekken van wat de zorgvrager wil en nodig heeft”, zegt Annelies Duthu, stafmedewerker psychische zorg en dementie bij Ferm Thuiszorg.

Hulp op maat, eigen regie, het belang van mantelzorgers, de vermaatschappelijking van de zorg: het zijn tendensen waar de zorg al langer op drijft. Een deel van de medewerkers van Ferm Thuiszorg werkt ook al zo. Nu nemen ze alle 1.400 verzorgenden en 100 verantwoordelijken mee in deze manier van denken.

Levensdomeinen screenen
Ferm Thuiszorg inspireerde zich op de methodiek van Zorgesperanto van Familiezorg West-Vlaanderen om het eigen model uit te werken, op maat van haar organisatie. “Gezinszorg is vaak erg taakgericht”, zegt Duthu. “Bij een huisbezoek vraagt een zorgvrager ons bijvoorbeeld hulp met de was en de strijk. De valkuil is dat we gewoon de taken noteren, de administratie in orde brengen en een verzorgende inplannen voor een aantal uur per week.”

Bij doelgerichte zorg gaan de verantwoordelijken die de huisbezoeken doen eerst in gesprek met de zorgvrager en zijn omgeving. Voor de verschillende levensdomeinen screenen ze wat hij of zij nodig heeft, en kijken ze naar de behoeften van de mantelzorgers. Ze zetten die behoeften dan om in zorgdoelen. Pas daarna haken ze daar taken aan vast. Ferm Thuiszorg werkte hulpmiddelen uit die verantwoordelijken handvaten geven voor hoe ze dit gesprek voeren en welke vragen ze kunnen stellen om samen met de zorgvrager zorgdoelen te bepalen.

Mentaliteitswijziging
“De verantwoordelijke bekijkt meteen ook hoe de verzorgende de taken zal opnemen”, gaat Duthu verder. “Gaan we de zorgvrager flankeren? Gaan we iets aanleren? Gaan we, tijdelijk of permanent, overnemen? Elke situatie is anders. Een persoon die palliatieve zorg krijgt heeft andere noden dan iemand met een psychische kwetsbaarheid. Die individuele situatie bepaalt hoe vaak een verzorgende komt, en hoe ze de taken aanpakt.”

De zorgdoelen, die passen in een breder zorg- en ondersteuningsplan, vergen een mentaliteitswijziging bij verantwoordelijken en verzorgenden. “Dat we nu vanuit doelen formuleren en niet vanuit taken, voelt voor sommige verzorgenden misschien wat onwennig”, zegt An Laureyn, regiomanager voor Ferm Thuiszorg. “Onze verantwoordelijken ondersteunen hun verzorgenden hierin door bijvoorbeeld goed te communiceren over de doelen en de daarbij horende taken.”

©Ferm Thuiszorg

Puzzel samen leggen
Verzorgenden doen hun beroep met hart en ziel. Ze zullen soms te veel willen doen en de zorgvrager taken uit handen nemen die hij zelf kan. Ze gaan daardoor soms harder en langer werken, met gevolgen voor hun welzijn. “Werken met zorgdoelen helpt ons om die grenzen te bewaken. Een verzorgdende die bijvoorbeeld vastloopt omdat de flat van de zorgvrager er telkens als een puinhoop bijligt en die dat in orde wil brengen, dat is een begrijpelijke reactie. Zij wil zorgen. Maar ze moet zich afvragen of de cliënt dat ook wil. Als dat niet zo is, dan moet ze leren loslaten. Dat is niet altijd evident, want onze medewerkers hebben hun beroepstrots.”

Deze oefening toont bovendien wat de Ferm-medewerkers zelf kunnen doen en wat hun opdracht te buiten gaat. “Wij zijn gezinszorg”, zegt Annelies Duthu. “Wij zijn geen therapeuten, we zijn geen poetshulpen, geen klusjesmannen. De bedoeling is om voor alle levensdomeinen te bekijken wat er nodig is, wie er op dit moment al bij betrokken is, wie we nog moeten inschakelen. Het is als een puzzel die je legt samen met de zorgvrager en de mantelzorgers.” Dit leidt tot naadloze zorg, zonder schotten die de veerkracht van de zorgvrager benadrukt en hun levenskwaliteit (nog) verhoogt.

Houvast in complexe situaties
Vooral in complexe zorgsituaties tonen de zorgdoelen hun meerwaarde. “Verzorgenden moeten zich steeds de vraag stellen: wat wil de zorgvrager bereiken en welke rol heb ik? Met andere woorden: wat kom ik hier doen? Ze observeren de situatie terwijl ze daar aan het werk zijn, en signaleren, zodat de verantwoordelijke kan inschatten of wat we doen nog beantwoordt aan wat nodig is, dan wel of we de zorgdoelen moeten aanpassen”, zegt Duthu.

“We merken inderdaad dat zorgdoelen houvast geven in complexere situaties, die een grilliger verloop kennen en waarbij je erg flexibel moet zijn”, vult Laureyn aan. “Door het op die manier te bekijken en te benaderen komen ook sneller de verschillende verwachtingen naar boven. De zorgvrager wil iets, maar mantelzorgers kunnen andere, soms tegenstrijdige, verwachtingen hebben. En ook de verzorgende heeft haar perspectief. Op het managen van die verschillende perspectieven willen we de volgende periode nog meer inzetten.”

Visualiseren in hele organisatie
Het is duidelijk: één vorming volstaat niet, dit is een proces. Het is iets dat Ferm thuiszorg doet via coaching, webinars, nieuwsbrieven, intervisies en teamoverlegmomenten. Ze ontwikkelden ook enkele tools om de verantwoordelijken te ondersteunen, zoals een inspiratielijst met zorgdoelen, FAQ en flow charts. “Voor onze verzorgdenden visualiseren we de zorgdoelen en de taken via een app waar ze ook hun planning terugvinden en informatie over de zorgvragers.” Ook andere ondersteunende diensten integreren dit, zodat de hele organisatie leert communiceren en denken in termen van zorgdoelen.

©Ferm Thuiszorg

Mantelzorgers bewustmaken
Voor het komende jaar – het tweede werkjaar van dit project – spitst Ferm Thuiszorg zich nog meer toe op de rol van de mantelzorger, in samenwerking met het Mantelzorgernetwerk. “Wat hebben zij nodig? Hoe positioneren wij ons tegenover die mantelzorger, welke rol kunnen wij voor hen opnemen? Wat bij tegenstrijdige belangen?” In Dessel komt er een mantelzorgerscafé om mantelzorgers te sensibiliseren en aan te moedigen ook stil te staan bij wat zij nodig hebben. Samen met Alfons Smet Residenties in Dessel zoeken ze ook uit welke rol zorgdoelen kunnen spelen voor zorgvragers bij de overgang van de thuissituatie naar het woonzorgcentrum of een assistentiewoning.

Het Fonds Dr. Danïel De Coninck ondersteunt 25 projecten in heel België die werken aan doelgerichte zorg. Ze krijgen, naast financiële steun, ook een begeleidingstraject aangeboden onder leiding van de onderzoeksgroep Doelgerichte Zorg van de Academie voor de Eerste lijn voor Vlaanderen en de Franstalige leerstoel BeHive. Ze kunnen uitwisselen en leren van elkaar via collectieve leermomenten, leren in kleinere groepen of individuele begeleiding vragen.