Doelgerichte zorg is een basishouding

Doelgerichte zorg is een basishouding

Zorg waarbij de prioriteiten van de persoon met een zorg- en ondersteuningsnood centraal staan, vergt een evenwaardige relatie met de hulpverlener. Niet lopen in te vullen wat jij denkt dat de persoon nodig heeft, maar telkens vragen: is dit het beste voor jou? De Diensten Maatschappelijk Werk van de Ziekenfondsen lopen een traject om dit jonge zorg- en ondersteuningsconcept in hun organisaties te verspreiden en te verdiepen. 

Maatschappelijk werker Gerrie Devos ondersteunt een echtpaar dat aan huis gekluisterd leeft. De man is een kankerpatiënt, de vrouw heeft een degeneratieve spierziekte. Zij wilde zo graag nog eens zwemmen, maar een gewoon zwembad is geen optie. Ze moet het water in met een lift. Haar moeder wist van de hartenwens, maar zij had ook geen idee hoe eraan te beginnen. Tot Devos met hen aan tafel ging zitten en luisterde naar wat voor hen belangrijk was. 

Wist ze dat ze terechtkon in een universiteitszwembad? Moest hij zelf bellen of zou haar moeder dat doen? De energieke moeder ging met de contactgegevens aan de slag. Devos drukte haar op het hart dat hij beschikbaar was als ze hulp nodig had. Een paar weken later kon de dochter genieten van een frisse duik. “Omdat de moeder zich hierover ontfermde, kon ik ondertussen focussen op het complexe financiële dossier en de rouwverwerking bij de man die worstelde met zijn verminderde zelfredzaamheid.”

Wat wil de cliënt?
Dat is doelgerichte zorg: de zorgdoelen die samen met de persoon die hulp of ondersteuning vraagt worden bepaald, bouwen verder op de levensdoelen. Met welke vragen zitten mensen, welke wensen, prioriteiten of projecten hebben ze voor hun leven? En hoe kunnen hulp- en zorgverleners in de eerste lijn beter rekening houden met deze levensdoelen, waarbij de persoon zoveel mogelijk de eigen regie voert? 

 Dit laatste punt, zegt Gerrie Devos, die naast maatschappelijk werker samen met Astrid Luypaert ook het intermutualistisch project rond doelgerichte zorg trekt, kan voor hulpverleners een valkuil zijn. “We willen onze cliënten zoveel mogelijk ontlasten. Maar we gaan zo voorbij aan hun vaardigheden en dreigen alles voor hen in te vullen. Zonder te vragen: is dat nu echt het beste voor jou? Bij doelgerichte zorg sta je altijd stil bij wat de cliënt wil. Wat bedoelt hij of zij echt? En wie of wat hebben ze nodig?” 

Te veel hooi op de vork
Er loert nog een valkuil om de hoek. “Door alles zelf te doen, kan je als hulpverlener te veel hooi op je vork nemen. Onze hulpverleners willen altijd het uiterste van zichzelf geven en ze doen dat ook. Soms moet je bepaalde zaken – tijdelijk – overnemen, bijvoorbeeld omdat de persoon zich in een zeer kwetsbare situatie bevindt, omdat er geen netwerk is of omdat hij of zij bepaalde vaardigheden mist om het zelf te doen. Maar in vele gevallen is dat netwerk er wel, of heeft de persoon wel de skills om zelf aan de slag te gaan. Dat kunnen of mogen we niet negeren.” 

Door te werken volgens doelgerichte zorg krijgen hulpverleners de boodschap dat ze niet overspoeld hoeven te worden door al het werk. “Ze kunnen samen met de cliënt bekijken wat die zelf kan, waarvoor het netwerk of andere diensten in de eerste lijn kunnen ingeschakeld worden om de breedst mogelijke hulpverlening aan een cliënt te bieden vanuit zijn of haar levensdoelen. Dit vergt een evenwaardige relatie tussen zorgverlener en persoon.” 

Tips en tools
Hoe pak je dat aan als hulpverlener? Hoe bouw je aan die evenwaardige relatie? Met de steun van het Fonds Dr. Daniël De Coninck lopen de diensten Maatschappelijk Werk van de Vlaamse Ziekenfondsen (DMW) een traject om het concept van doelgerichte zorg uit te diepen in hun organisaties en te verbinden in de eerste lijn. De DMW zijn erkende woonzorgdiensten. Hun zowat 800 maatschappelijk werkers en ergotherapeuten helpen jaarlijks 230.000 mensen in kwetsbare zorgsituaties die zo lang mogelijk, op een kwaliteitsvolle manier, thuis te wonen. Ze begeleiden iedereen die hulp zoekt op psychosociaal, emotioneel of administratief vlak. Bij een chronische aandoening, een handicap of verminderde zelfredzaamheid bieden ze intensieve hulp. 

“Hoe doe je dat als hulpverlener, de levenskwaliteit van een cliënt in de ruime zin benaderen, op een laagdrempelige manier? Welke tips en tools kunnen we hulpverleners geven? Hoe kunnen we hulpverleners trainen om samen met hun cliënten levens- en zorgdoelen te bespreken en te bepalen, en dit op de verschillende levensdomeinen zoals mobiliteit, vrije tijd of sociale contacten?” 

Basishouding
De Diensten Maatschappelijk Werk hebben al tools om de noden van cliënten te helpen verhelderen en doelen concreet te maken. “Maar de tools zijn ondergeschikt. Doelgerichte zorg is in de eerste plaats een basisattitude.” Interdisciplinair samenwerken, de persoon centraal stellen, levens- en zorgdoelen bepalen: het zijn de ingrediënten van deze basishouding. 

Dit najaar is er een intermutualistische vormingsdag waar stafmedewerkers en teamleiders inspiratie kunnen opdoen voor hoe zich die basishouding eigen te maken en doelgerichte zorg om te zetten in de praktijk. “Eén studiedag volstaat evenwel niet. Je moet deze basishouding onder de aandacht blijven houden, zodat ze niet uitdooft. We laten dit daarom volgend jaar terugkomen in onze intervisies, waar we good practices bespreken en doelgerichte zorg uitdiepen voor het team en de organisaties.” 

Goed voor persoon én hulpverlener
Op de studiedag worden ook de resultaten van de medewerkersbevraging voorgesteld. Hulpverleners werd gevraagd naar hun visie op doelgerichte zorg in hun dagelijks werk. “Deze resultaten leveren richtingaanwijzers op.” De hulpverleners krijgen ook een werkschrift om de principes van doelgerichte zorg onder de knie te krijgen, met richtvragen die hen helpen na te denken over hoe ze dat toepassen.  

“We geven onze hulpverleners hiermee ook de boodschap dat deze aanpak niet hoeft te leiden tot extra werk. Hulpverleners hebben al veel werk op de plank liggen, een nieuw zorg- en ondersteuningsconcept geeft soms al snel het idee dat er nog meer op hen afkomt, en dat kan weerstand oproepen. Met doelgerichte zorg willen we het werk net opnieuw werkbaar maken.” 

“We willen tonen dat deze aanpak de mogelijkheid tot echt samenwerken versterkt. Onze hulpverleners nemen vlot de telefoon om samen met andere partners in de eerste lijn uit te wisselen over hun cliënt. Maar ze hebben vaak het gevoel dat ze het aan het eind van de rit allemaal op hun eigen eiland bezig zijn. Met doelgerichte zorg kunnen ze met alle partners interdisciplinair samenwerken en verantwoordelijkheid voor een cliënt delen, waarbij de doelen van de persoon centraal staan. Door doelgerichte zorg neemt de levenskwaliteit van onze cliënten nog toe én ervaren hulpverleners hun werk als zinvoller en efficiënter.” 

Het Fonds Dr. Danïel De Coninck ondersteunt 25 projecten in heel België die werken aan doelgerichte zorg. Ze krijgen, naast financiële steun, ook een begeleidingstraject aangeboden onder leiding van de onderzoeksgroep Doelgerichte Zorg van de Academie voor de Eerste lijn voor Vlaanderen en de Franstalige leerstoel BeHive. Ze kunnen uitwisselen en leren van elkaar via collectieve leermomenten, leren in kleinere groepen of individuele begeleiding vragen. 

Contactpersoon: [email protected]