Gezond leven moet ook kunnen achter de tralies
Wat heb je aan tips voor gezonder leven in een gevangenis, waar je niet zelf kiest wat je eet of wanneer je beweegt? De werkgroep Health on the Move ontwikkelt in de gevangenis van Dendermonde laagdrempelige brochures en infosessies over gezondheidsvaardigheden voor en door gedetineerden.
In de gevangenis zie je de onderbuik van de samenleving. Mensen die vaak in verre van ideale omstandigheden zijn opgegroeid en verder zijn afgegleden. Dat bleek ook uit een grootschalig onderzoek bij gedetineerden in twaalf gevangenissen van de Universiteit Gent in 2015. “De kans op een angststoornis of depressieve gevoelens wordt nog groter door de context van de gevangenis,” zegt Annelies Jans, beleidscoördinator van de Vlaamse overheid in de gevangenis van Dendermonde.
Als het hoofd vol zorgen zit, is gezond leven zelden een prioriteit. “Velen kunnen gezondheidsinformatie ook niet correct interpreteren om voor zichzelf gezonde keuzes te maken.” Nochtans zitten gedetineerden ook met vragen: niet goed slapen, verslaafd zijn aan verdovende middelen, meer willen bewegen of worstelen met mentale problemen.
Botsen op gevangenisleven
Met Health on the Move, een project dat steun kreeg van het Fonds Dr. Daniël De Coninck voor de oproep over gezondheidsvaardigheden, werkt de Werkgroep Welzijn & Gezondheid in de gevangenis van Dendermonde laagdrempelige campagnes uit die informatie op maat van gedetineerden bieden. Dit doet ze aan de hand van affiches, brochures, bijhorende gadgets en infosessies.
“Er is veel materiaal over preventieve gezondheid beschikbaar,” zegt Jans. “Maar we botsten altijd op het feit dat je die tips moet aanpassen aan de context van een gevangenis. Op dit moment werken we bijvoorbeeld rond gezonde voeding, maar gedetineerden kiezen niet welke maaltijden ze krijgen en niet elke gedetineerde heeft geld om gezonde extraatjes te kopen.”
Het is telkens goed nadenken over welke gezondheidsboodschappen haalbaar zijn. “Welk aanbod is mogelijk? Welke keuzes hebben ze? Je kan niet zeggen dat ze op hete dagen best ’s morgens sporten als de wandeling in de namiddag is. We gaan in onze boodschappen uit van wat wél kan, zodat ze het gevoel hebben dat ze hun gezondheid in handen hebben,” zegt Catherine De Koker van Logo Dender vzw.
Structurele aanpassingen
Met de campagnes zet de werkgroep ook bepaalde thema’s op de beleidsagenda van de gevangenis. “De werkgroep ‘Health on the Move’ doet aanbevelingen. Naar aanleiding van het thema slaaphygiëne was er veel vraag naar oordopjes. Die kunnen gedetineerden nu aanvragen bij de medische dienst. Dankzij dergelijke structurele aanpassingen kunnen wij meer volledige gezondheidsinformatie geven die niet haaks staat op de realiteit achter de tralies.”
Zo werkte de gevangenis op vraag van de werkgroep een hitteactieplan uit voor warme zomerdagen. In de wandeling zijn er dispensers met zonnecrème gezet – “een duur product dat veel gedetineerden om die reden achterwege laten,” zegt Jans. Dergelijke kleine aanpassingen vanuit de gevangenis maken het voor gedetineerden eenvoudiger om gezonde keuzes te maken.
Voor en met gedetineerden
Voor de brochures verzamelt de werkgroep ook tips van gedetineerden zelf, van cola om de wc-pot schoon te houden tot manieren om met moeilijke momenten bij verslaving om te gaan. “Het maakt de brochure minder belerend. Het is fijn voor hen dat ze vertrekt vanuit hun realiteit,” zegt De Koker. Dit is maar één voorbeeld van de participatieve aanpak van het project, al was het coronavirus daar wel spelbreker. “We wilden via focusgroepen de gedetineerden beluisteren over de thema’s die zij aan bod wilden laten komen en hun input vragen voor de uitwerking van het materiaal.” Groepen waren echter uit den boze tijdens de opeenvolgende lockdowns.
De werkgroep kon gelukkig terugvallen op zijn ervaring in de gevangenis en kwam tot elf thema’s: slaaphygiëne, seksualiteit, warme dagen, middelengebruik, algemene hygiëne, voeding, beweging, psychisch welzijn, medicatie, en bezoek aan de arts. De Koker: “We proberen de thema’s niet vanuit een probleemgerichte insteek te benoemen, we zeggen dus slaaphygiëne en niet slaapproblemen bijvoorbeeld.”
Je steekt bovendien niet zomaar van wal over gezondheidsvaardigheden. “Vele gedetineerden zitten met frustraties over hoe het er in de gevangenis aan toegaat. Je moet daar doorheen voor je gezondheidspreventie en gezondheidsvaardigheden kan aankaarten. Covid-19 was wel een gelukkige toegangspoort om te praten over gezondheid in het algemeen.”
Ruimer verspreiden
De Werkgroep Welzijn & Gezondheid hoopt in 2022 een volledig jaar rond te maken met om de vier tot zes weken een brochure en een infosessie. De brochures komen ook in de wachtzaal van de gevangenis te liggen, zodat familieleden dezelfde gezondheidsboodschappen krijgen. De werkgroep bundelt voorts de krachten met de stad Dendermonde, AZ Sint-Blasius, eerstelijnszone Dender en andere lokale partners om deze gezondheidsinformatie ook ruimer te verspreiden. Tot slot deelt Logo Dender vzw deze ervaring ook met Logo’s in de rest van Vlaanderen.
Contact:
Annelies Jans
© SewCream