Kwetsbare vrouwen helpen veilig zwanger zijn
Zorgeloos zwanger zijn is niet weggelegd voor vrouwen in een kwetsbare positie. Ze hebben veel aan hun hoofd, ze vinden de weg niet naar de dokter of die is zich niet bewust van wat voor hen belangrijk is. Expertisecentrum Kraamzorg Volle Maan werkte een cultuursensitieve zwangerschapskoffer uit om de gezondheidsvaardigheden van deze vrouwen en de kennis van professionals te verbeteren.
Hanan Ben Abdeslam, coördinator van het Expertisecentrum Kraamzorg Volle Maan in Brussel, werkt al meer dan twintig jaar met kwetsbare zwangere vrouwen, vaak met een migratieachtergrond, eerst in de hoofdstad, nadien in Mechelen. Al deze ervaring goot ze in de cultuursensitieve zwangerschapskoffer waarvoor Volle Maan steun kreeg van het Fonds Dr. Daniël De Coninck, in het kader van de oproep over de bevordering van gezondheidsvaardigheden.
Grotere risico’s
“Kwetsbare zwangere vrouwen lopen vaak risico’s tijdens en na de zwangerschap,” zegt Hanan Ben Abdeslam. Ze weten te weinig over hun eigen lichaam en wat een zwangerschap met hen doet, ze vinden de weg niet naar medische zorg, ze spreken de taal niet goed genoeg.” Velen zijn laaggeletterd of zelfs analfabeet, dus aan foldertjes of online-informatie hebben ze niet veel. Informatie op hun maat, die rekening houdt met hun behoeften, is er amper.
“Ze worden niet of onvoldoende opgevolgd en dit brengt risico’s met zich mee. Vrouwen die net zwanger zijn, krijgen bijvoorbeeld meteen de raad van hun arts om foliumzuur te slikken voor de ontwikkeling van de baby, maar dat doen deze vrouwen niet of pas erg laat. Er wordt bij hen geen of laattijdig bloed afgenomen om te controleren of er vitaminetekorten zijn, of ze al dan niet immuun zijn voor toxoplasmose en dus bepaalde voedingsmiddelen best vermijden.”
Aankloppen bij spoed
En dit terwijl de levensomstandigheden van deze vrouwen op zich al een risicofactor zijn. “Deze mama’s gaan gebukt onder zware stress.” De zwangerschap is vaak ongepland of ongewenst, door onwetendheid over anticonceptie of omdat ze geen geld hebben om ze te kopen. Ze hebben weinig of geen inkomen, ze eten ongezond, ze zijn blootgesteld aan geweld, de woonomstandigheden zijn erbarmelijk, als ze al niet dakloos zijn en moeten overnachten bij vrienden op de bank.
“Onderzoek toont de impact van stress op de gezondheid van een foetus aan,” zegt Hanan Ben Abdeslam. “Deze kinderen hebben later meer kans op obesitas, diabetes, mentale gezondheidsproblemen. En toch, precies door al die zorgen, is naar de dokter gaan geen prioriteit voor deze kwetsbare vrouwen. Ze ontdekken vaak pas dat ze zwanger zijn wanneer ze zich niet goed voelen en bij de spoeddienst aankloppen omdat ze niet weten waar ze anders terechtkunnen.”
Visueel en herkenbaar
Voor al wie met deze vrouwen werkt, ontwikkelde Hanan Ben Abdeslam de cultuursensitieve zwangerschapskoffer. Het concept is hetzelfde als dat van de voorlichtingskoffer die Volle Maan eerder al uitwerkte over seksuele en reproductieve gezondheid, materiaal dat zelfs door internationale ngo’s in landen in het globale zuiden werd gebruikt om vrouwen bewust te maken van hun lichaam en hun (seksuele) gezondheid.
“Deze koffer is in de eerste plaats erg laagdrempelig, met een eenvoudige taal en veel visueel materiaal,” zegt Hanan Ben Abdeslam. Aan de hand van illustratieplaten leren vrouwen alles wat ze moeten weten over zwangerschap en bevallen en over waar ze terechtkunnen. De platen tonen vrouwen van verschillende origines. “Bestaand materiaal is vaak te eenzijdig en weerspiegelt de diversiteit van de samenleving nog te weinig. Het belang van herkenbaarheid wordt vaak geminimaliseerd, terwijl het zo belangrijk is om de boodschap te doen binnenkomen.”
Taboes doorbreken
De koffer doorbreekt ook taboes met topics die artsen bij witte vrouwen van Belgische origine zelden tegenkomen maar die bij deze doelgroep bijzonder relevant zijn: genitale verminking en de impact op de bevalling, tekort aan vitamine D tijdens de zwangerschap, vasten tijdens de zwangerschap, omgaan met diabetes – een aandoening die vaker voorkomt bij vrouwen van Marokkaanse of Turkse origine. Het gaat echter niet alleen om medische onderwerpen, benadrukt Hanan Ben Abdeslam.
“We kaarten met de koffer ook het belang van de beleving van religie voor deze vrouwen aan, ze halen vaak hun veerkracht uit hun geloof. Gezondheidsprofessionals moeten niet alleen oog hebben voor het medische en het technische, maar ook voor de menselijke, spirituele en emotionele beleving van de zwangerschap. Als artsen therapietrouw willen van deze doelgroep, moeten ze bereid zijn en in staat zijn om ook deze aspecten aan te kaarten.”
Grote vraag
Volle Maan gebruikt de koffer zelf in groepsbijeenkomsten met zwangere vrouwen. De vrouwen vinden er samenhorigheid, een veilige plek waar ze durven te spreken over lastige onderwerpen, een netwerk om op terug te vallen. Maar de koffer is er dus ook voor de vele andere gezondheidsprofessionals die met hen werken, via een train the trainer programma. De koffer kan gebruikt worden in wijkgezondheidscentra, asielcentra, (hoge)scholen, vrouwenorganisaties of andere geïnteresseerde organisaties in Brussel en Vlaanderen.
Het prototype is uitgebreid getest en momenteel zijn 30 koffers ter beschikking. “De vraag is nu al groot,” zegt Hanan Ben Abdeslam. Volle Maan werkt aan een draaiboek voor begeleiders die de koffer tijdens workshops willen inzetten. De bedoeling is ook om de koffer te blijven evalueren, zien wat er weg kan, wat er nog ontbreekt, welke partners nog kunnen betrokken worden. Samen met studenten van de Universiteit Antwerpen, waar ze zelf onderzoek deed naar de behoeften van deze doelgroep, en met studenten van de Erasmushogeschool in Brussel zal ze tot slot de impact van de koffer evalueren.
Contact: Hanan Ben Abdeslam
Website: expertisecentrum-vollemaan.be