Doelgerichte zorg: waar put de patiënt vreugde uit?

Terug naar overzicht

Wat doet je ’s morgens uit bed komen? Wat motiveert je? Het zijn vragen die artsen niet gauw aan hun patiënten stellen. Maar door zorg meer te laten vertrekken vanuit deze levensdoelen van een patiënt, wordt ze efficiënter. Dat is het uitgangspunt van doelgerichte zorg. 

Het Fonds Dokter Daniël De Coninck investeert in de uitbouw van een kwaliteitsvolle, toegankelijke en humane eerste lijn. Doelgerichte zorg is een recent concept dat aan belang wint voor deze eerste lijn. “Omdat het een win-win is voor alle betrokkenen,” zegt Susanne Op de Beeck van het Vlaams Patiëntenplatform, dat ijvert voor de belangen van chronisch zieken.

Susanne Op de Beeck gaf vorig najaar tijdens de Summer Academy van het Fonds De Coninck over doelgerichte zorg een workshop over hoe je dit concept in de praktijk toepast. “Bij doelgerichte zorg wordt niet enkel naar de klachten van de patiënt gekeken, maar ook naar wat belangrijk is voor zijn of haar levenskwaliteit.”

Autonomie en eigenwaarde
Arts en patiënt krijgen tijdens dit gesprek over levensdoelen een breder inzicht in de persoon, maar het gesprek biedt ook aanknopingspunten voor een behandeling of medicatie. “Het kan gaan om kleine dingen, dingen die de patiënt in het verleden energie gaven en die nu niet meer lukken, zoals een wandeling maken of koffie drinken. Door bijvoorbeeld de medicatie aan te passen of ondersteuning op te starten of een hulpmiddel voor te stellen, kunnen de autonomie van de patiënt en zijn gevoel van eigenwaarde versterkt worden.”

Een huisarts gaf tijdens de workshop het voorbeeld van een vrouw met zware pijnklachten na een ongeval, die ook niet meer goed kon stappen. Voor het noodlot toesloeg, haalde ze veel plezier uit zingen in een koor. Door de pijnmedicatie aan te passen op de dagen dat er repetitie is en een vrijwilliger te vinden die haar kan vervoeren, kan deze vrouw een activiteit die haar energie geeft, die haar een doel geeft, voortzetten.

Door de zorg te laten vertrekken vanuit de levensdoelen is een patiënt ook beter geïnformeerd over de mogelijke keuzes van bijvoorbeeld een behandeling met telkens de voor- en nadelen. Dit maakt beslissen minder intimiderend. “De patiënt krijgt meer inzicht in zijn ziekte en het behandelproces, met positieve gevolgen voor het vertrouwen in de behandeling én in de arts. Aangezien het vertrekpunt de eigen doelen zijn, is de patiënt gemotiveerder, en dit een positieve invloed op de therapietrouw.”

Mindshift bij zorgverlener en patiënt
Om patiënten te helpen nadenken over wat voor hen belangrijk is in het leven en hierover te communiceren met hun zorgverleners ontwikkelde het Vlaams Patiëntenplatform Doelzoeker. Doelzoeker is een soort van levensweg die zich op veel manieren laat gebruiken: de patiënt kan hem alleen invullen of samen met de partner of een andere mantelzorger; hij kan hem samen met de zorgverlener uitwerken, of de zorgverlener kan kijken hoe hij of zij de Doelzoeker voorlegt. Hij kan de patiënt vragen om het één keer in te vullen of er telkens voor een afspraak gerichte vragen uitpikken. “Het is een open instrument, dat ook geruststellend werkt voor patiënten die geen spraakwaterval of die zenuwachtig zijn wanneer ze voor een arts komen te zitten. Zij kunnen zo het gesprek voorbereiden. Het biedt houvast.”

Het concept van doelgerichte zorg vindt langzaam maar zeker ingang, maar Op de Beeck merkt op dat het voor veel zorgverleners nog zoeken is naar hoe ze nu precies doelgericht kunnen werken. “Ze zijn mee met de dynamiek en ze zien wel wat mogelijk is, een aantal onder hen werkt ook al in de goede richting. Maar velen weten nog niet hoe ze dat nu concreet moeten aanpakken.”

“Eén valkuil is dat zorgverleners er te veel van blijven uitgaan dat zij het wel weten, dat zij de wensen van de patiënt goed aanvoelen en inschatten, en bijgevolg niet luisteren naar wat de patiënt belangrijk vindt. Voor doelgerichte zorg is dus een mindshift nodig. Zowel voor de basisvorming als voor nascholingen is daar een belangrijke rol weggelegd. Dat vraagt tijd.”

Ook patiënten ervaren deze mindshift. Niet iedereen is gewend om deze vragen te beantwoorden. Patiënten zijn mogelijk niet voorbereid om daar direct een antwoord op te geven. Doelzoeker helpt hen om na te denken over wat ze nodig hebben of wensen en structureert die inzichten. Dit vergemakkelijkt en verbreedt de communicatie met de zorgverlener. De tijd in consultaties is vaak beperkt. Met Doelzoeker komen patiënt en zorgverlener direct tot de kern.”

Tijd nemen
Zorgverleners zoeken goede voorbeelden om zich aan te spiegelen. Een mooi voorbeeld en een mooie aanvulling op Doelzoeker vindt Op de Beeck Zorg-Esperanto van Familiehulp West-Vlaanderen. Bart Deltour, directeur Zorg bij Familiehulp West-Vlaanderen, stelde deze methodiek voor op de Summer Academy. Zij ontwikkelden een zorgsjabloon om op basis van de levensdoelen samen afspraken te maken over hoe ze de patiënt daarin kunnen ondersteunen. “Het verbindende staat centraal. Het uitgangspunt is dat zorgverleners uitgenodigd worden om met de persoon die zorg nodig heeft, op pad te gaan.”

“Doelgerichte zorg vergt een heel andere manier van werken. Het is iets anders dan patiënten tijdens de raadpleging vragen naar bijwerkingen van medicatie of de bloeddruk bijhouden,” besluit Op de Beeck. “Het vraagt een ander soort gesprek waarvoor de tijd moet genomen worden en dat andere denksporen oplevert voor de behandeling. Het beste resultaat krijg je dan als iedere zorgverlener – huisarts, kinesist, ergotherapeut, gezinshulp – er mee aan de slag gaat vanuit zijn eigen expertise en bril.”

Terug naar overzicht